PARIGEUING GEUSAN NYUNDA

Pari geuing, mangrupakeun pitutur pikeun milaku sipat

anu Nyunda, keur ngayoman, cirri dina diri, tur cara anu

nyoko dina Uga, malar pi bahaneun, bekel hirup di alam

jeung papadana, luyu kana tujuan hirup anu sategesna

nyatana Nyicipta Kamardhi ikaan (Merdéka).

Panegesan kaluhungan élmuning Sunda geus teu

ka ukur ku catur, atawana katalar ku baca, tapi ébréh teges

dina pari polahna jadi pangakuan dina lalakuan, sabab

tangtuna ogé sagala anu dirasa, anu karasa, tur hasil dina

pangarasaan, ngajadikeun hiji ajén dina nyumponan

pancén pikeun tumarima iwal ti ku medalkeun rasa, ku

karumasaan.

Ayana rasa, rumasa jeung tumarimana manusa

dina élmu kamanusaan tinangtu bakal nga wujudkeun hiji

Bangsa anu kabangsaan, anu geus di tangtukeun ku Sang

Hyang Maha Kersa ( Gusti anu Maha tunggal), anu geus jadi

hiji papakon patakonan, ti sang Hyang Luluhur Sunda, anu

negeskeun :

“Nu kangken bijil ti Nirmala ning lemah. (rasa rumasa)

ngarana inget disanghyang siksa. (tumarima) mikukuh

talatah ambu, bapa, aki lan buyut, nyaho disiksaan maha

pandita mageuhkeun ujarning kerta”.

Éta diluhur negesan talatahna aturan-aturan

hokum dumasar kana “Cipta, Karsa jeung Kudrat”, tegesna

yén Manusa Sunda :

Ulah mopohokeun ka anu nyipta (Tuhu ka Kersana

anu disebut KaTuhannan).

Ulah Nyapirakeun kana talatah tur piwejang para

karuhun. (Tumut ka Luluhur).

Ulah ngaliankeun ka sasama ciptaning Gusti, ajén ka

lemah caina. Anu jadi pangasalan sarining patina anu

marengan.

Sangkan pinanggih jeung

Kawaluyaan, karaharjaan, tur kamulyaanana,

Mulus Rahayu berkah salamet,

Cageur,

Bageur tur Bener,

Mulus lalakon jasadna,

Rahayu lalakon gawéna,

Berkah ku nilikna,

Salamet lalakon juangna,

Cageur Awakna,

Bageur Kalakuanana.

Tur, Bener Élmuna.

Dina Papakon diluhur, tinangtu anu utamana,

geusan ngawasakeun jasad sadiri, salaku kawasa Gusti anu

maha Tunggal, sa muduna di jaga di jaring, dina ujaring

talatah luluhur anu di sebut “Dasa Kerta.

Dasa kerta “Pamali”

1. Ceuli ulah rék ngadéngé, anu lain déngéeunnana. Sabab

bakal jadi mamala.

2. Panon ulah sa ténjo-ténjona , lamun anu teu pantes

ténjoeunana.

3. Kulit ulahnepi ka samara rasa samar polah, alatan karo

béda ku pangaruk panas jeung tiisna.

4. Létah ulah salah dina mi guna rasa jeung

ngarasakeunana.

5. Irung ulah sa ambeu-ambeuna mun lain

ambeukeuneunnana.

6. Sungut ulah rék sambarangan ucap lamun lain

ucapeunnana.

7. Leungeun ulah sa cokot-cokotna,lamun lain

cokoteunnana.

8. Suku ulah dapon ngaléngkah lamun lai tincakeunnana.

9. Tumbung ulah dipaké nu lain muduna, utamana dina

dina harti hubungan badan.

10. Baga purusa ulah dipaké nyacapkeun silih pika asih,

jeung nu lain hakna.

Dasa Prabakti. Tatakrama.

Nata dina bagbagan anu dipaké pikeun hirup kumbuh

jeung papada, dumasar dina ayana Tatakrama, anu jadi

salahsa hiji cara jeung ciri anu mudu kapibanda ku manusa

Sunda saperti :

1. Budak Tumut ka Indung Bapa.

2. Pamajikan satia tuhu ka salaki, salaki satia tuhu ka

pamajikan.

3. Siswa Tuhu ka guruna.

4. Patani tuhu ka Wado.

5. Wado tuhu ka Mantri jeung sajabana.

Dumasar kana ayana Undak usuk dina susunan kulawarga

atawa dina pataréma pancén pikeun nyumponan harti

tunduk atawa tumut anu jadi pa Tuhuan, kana tangtuan

hokum jahirupan salaku manusa tunduk ka Hyang (nu

maha kersa).

Dasa Prasanta :

Nya éta sapuluh cara pikeun panggih jeung katingtriman

haté, anu kudu dipilampah. Ku singsaha anu keur ngalaju

ning laku dina pahirupanana, saperti:

1. Guna (wijaksana).

2. Rama (ramah).

3. Hook (deudeuh).

4. Pésok (kataji).

5. Asih (héman).

6. Karunya (mikawelas).

7. Mukpruk (muji).

8. Ngulas (niténan hasil gawé).

9. Nyecep (ningtriman haté).

10. Ngala angen ( ngagumbirakeun).

Tegesna dadaran anu diluhur, mangrupakeun anu

katimu, ku manusa Sunda, dina ngolah tapak dasar hirup

anu sategesna geusan nyubadanan tujuan ngamulyakeun

ka sampurnaan hirup, di dasaran ku budi basa anu

merenah katarima ku anu lian , matarémakeun rasa

kasugemaan keur haté nu lian

Jembarna Manusa, nyaéta. Anu bisa méré

kasugemaan, ka genahan ka na haté papadana:

Nulung ka anu keur butuh.

Nalang ka anu keur susah.

Nganteur ka anu keur keueung.

Nyaangan ka anu keur poékeun.

Pari geuing au nyangking dina eusining Dasa

Prasanta, teges némbongkeun atawa nyicirénkeun

kaluhungannana jeung kalantipan budi manusa Sunda

bihari, dina nata ngawangun ka sajatian ules watek budi

daya dina sagala widang saperti :

1. Nata ngawangun Rasa jeung rumasa. (kaTuhanan).

2. Nata ngawangun Jiwa (kapribadian, kaManusaan).

3. Nata ngawangun Pribadi. (kaBangsaan).

4. Nata ngawangun Prilaku (kaRohhayatan).

5. Nata ngawangun Nagari (kaAdilan).

Pikeun kapengkuhan nyicipta ka tingtriman,

rahayat jeung somah dina ngawujudkeun lalaku dina sipat’

“Silih asih, silih asah, silih asuh, keur wawangi nagri.

Geusan ngajembarkeun rahayat ku kaadilan, ngamerdika

keun Bangsa tur Nagarana.

https://jiwa2kegelapan.wordpress.com